Жыл сайын 25 мамыр күні көптеген елдерде Дүниежүзілік қалқанша безі күні атап өтіледі. Бұл күнді өткізудің мақсаты - қалқанша без аурулары, оларды емдеу және алдын алудың әдістері туралы халықтың хабардар болу деңгейін арттыру.
Қалқанша безі адам ағзасында маңызды орын алады. Ол жүйке, эндокриндік, иммундық, жүрек-қантамыр, тыныс алу және т.б. адам ағзасының барлық жүйелерінің жұмыс істеуіне әсер ететін гормондар шығарады. Қалқанша безінің гормондары иммундық жүйенің қалыпты жұмыс істеуіне жауап береді: ағзаның инфекциялармен күресуіне әсер ететін жасушаларын ынталандырады. Қалқанша безі сондай-ақ адамның көңіл-күйіне және сырт пішініне де әсер етеді.
Кардиология және ішкі аурулар ҒЗИ жоғары санатты эндокринолог дәрігері, м.ғ.к. Лаура Даньярованың айтуынша, қалқанша безі жұмысының бұзылуы көбінесе жасырын түрде басқа аурулардың белгілері түрінде болуы мүмкін. Қалқанша безі гормондарын шығарудың бұзылуы (гипофункция немесе гиперфункция) адамның барлық ағзалары мен жүйелерінің жұмысына әсер етуі мүмкін.
Қалқанша безі гормондарының шығарылуы төмен болған жағдайда дене салмағының және холестерин құрамының артуы, әлсіздік, ұйқышылдық, тез шаршау, бет пен қол-аяқтың ісінуі, депрессиялық күйлер, ұйқы мен етеккір циклдарының бұзылуы, ер адамдардың жыныс потенциясының төмендеуімен байланысты. Терінің құрғақ болуы, тырнақтардың сынғыш, есте сақтау мен назар аудару қабілеттерінің төмендеуі тироидты дисфункцияның белгілері болуы мүмкін.
Қалқанша безі гормондарының өнімдері артық болған жағдайда тиреотоксикоз дамиды. Бұл ретте пациенттер жалпы әлсіздікке, дененің дірілдеуіне, ұйқысыздық пен тез ашушаңдыққа, артериялық қан қысымының жоғарылауына, жүрек жұмысының бұзылуына, тахикардияға шағымданады. Сонымен қатар тершеңдік, үлкен дәреттің жиіленуі, салмақты жоғалту секілді көріністер байқалады. Осындай симптомдар пайда болған жағдайда дереу эндокринолог дәрігерге қаралу қажет.
Бұндай аурулардың дамуында тұқым қуалаушылық, экологиялық факторлар мен тамақтану үлкен орын алады. Ағзада йодтың жетіспеушілігі, мырыш, марганец, селен және т.б. микроэлементтердің жеиіспеушілігі қалқанша безі функциясының бұзылуына әкелуі мүмкін.
Ағзада йод тапшылығының болуы түрлі жастағы адамдарға әсер етеді, бірақ оған әсіресе балалар, жасөспірімдер мен жүкті әйелдер осал келеді, себебі оларда йодқа қажеттілік жоғары болады. Халықтың осы топтарында йодтың жетіспеушілігі бойдың өспеуі, физикалық және психикалық дамудың тежелуі секілді ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін. Ағзада йодтың орнын құрамында йод мөлшері мол өнімдерді (йодталған тұз, теңіз балдырлары, ақ етті теңіз балығы, жаңғақ, құрма және т.б.) және дәрі-дәрмектерді қабылдау (тек дәрігердің кеңесімен ғана) арқылы толтыруға болады.
Алайда қалқанша безінің барлық аурулары йодтың тапшылығымен ғана байланысты емес, олардың дамуына басқа да себептер әсер етеді. Сәйкесінше симптомдар пайда болған жағдайда эндокринолог дәрігерге қаралып, қалқанша безі гормондарының деңгейін тексерткен жөн. Қауіп тобына жататын тұлғалар (балалар, жасөспірімдер, жүкті әйелдер) тироидты статус скринингін жасату қажет, бұл ретте тек ТТГ (тиреотропты гормон) анықтау жеткілікті.
Жүйелі түрде медициналық тексеруден өту, ағзаны нығайту, салауатты өмір салтын ұстанудың маңызы зор. Бүгінгі таңда қалқанша безі ауруларының көбі емделеді, ал кей жағдайларда – оларды алдын алуға болады!